Inauteriak-Aratusteak-Karnabalak Euskal Herrian
Inauteriak-Aratusteak-Karnabalak Euskal Herrian
Hiru izen horiek erabiltzen dira egun ospetsuok adierazteko.INAUTERI berba, era askotara esaten da: iñauteri, ihauteri, iñoteri etab. ARATUSTE berba ere modu baten baino gehiagotan esaten da, batez ere bizkaieraren eremuan: aratuzte, aratoste
JUAN MANUEL ETXEBARRIA AYESTA /
Hiru izenak erabilten dira egun ospetsuok adierazoteko eta egia esan, hartzen doguna hartzen dogula, eretxi desbardinen munduan sartuko gara pentsakera gehiagori be ateak zabalik itxita. Euskal Herri luze zabaleko euskalkien arabera, "INAUTERI" berbea, era askotara esaten da: iñauteri, ihauteri, iñoteri etab.
Hitzaren jatorria ez dago argi, baina zehazten joanez gero, " INAU / IÑAU + TE + ERI / IRI daukagu. Atzizkiak ulergarriak dira baina hasikerako lexemea ez dago bape argi. Batzuek "iñakin (burla), iñoso (burlón) edo iñul (imbecil)" berbakaz lotzen dabe. J.A.Urbeltzek, barriz, "iñauste" berbeagaz. Batetik datorrela zein bestetik, "INAUTERI" berbea zabal dabil bai ahoz, idatziz zein ekintzaz be.
"ARATUSTE" berbea be modu baten baino gehiagotan esaten da, batez be bizkaierearen eremuan: "aratuzte", "aratoste", "ateste" etab. Emoten dau "(h)aragi uzte" gaz lotuta dagoala. Eleiza Katolikoaren aginduetara joten badogu, garizuman, barikuetan batez be, barau eta bigilia edo haragi ixtea egin behar izaten zan. Urteko beste barikuetan be egin behar izaten zan baina buldea erosi ezkero jan eitekean haragia. Baraua, bizkaierazko "bariku" berbean bertan daukagu: "abari bagako" > bariaku > bariku eguna. Hortik gero, barausi (gosaldu), barauskarriak (baraua hausteko janariak).
"KARNABALAK" berbea gazteleratik hartuta dago eta lehenago latinetik. Hemen be ez gatoz bat. Batzuentzat: "carne vale " da, hau da, "agur haragia". Beste batzuentzat: "carrus navalis", hau da, inauteri jaiak ospatzeko gurpil ganean ipinten eben barkua, barru bete jentegaz euren jantzi berezi, janari, edari eta abarregaz paseatzeko herrian zehar. Beste batzuentzat: "carnes tolendas", hau da, bigilia egin edo haragia baztertu.
Ikusten danez, "INAUTERIAK" izenagaz adierazoten doguna etimologiatik argitu geinkena baino harago joan jaku ta gaur egun medio sofistikatueri esker ikusi egiten doguz batean besteango ospakizunak. Dana dala, egin daigun historia apur bat, haragoko eta honagoko bitargi batzuk eskainiz.
Lehenago be esan dogun moduan, inauterietako jai giroa naturearen berpizteagaz batera dator eta hori konstante bat izan da munduko herrien artean. Hasikeran kutsu erlijiosoa edo espirituala eben eta horregaitik inauterietan era desbardinetako maskarak, mozorroak edo disfrazak egiten ziran, hilen espiritua antropomorfizatu eta espiritu txarrak urrunarazoz santuraren berbizte ona egiteko.
Urtearen antolaketean, udaberriko naturearen berbizteak garrantzi handia euki dau beti gure kulturetan. Baina natura-berbizte horren ospakizuna aurreratu egin dogu gure egutegian, Eleiza Katolikoaren antolaketako garizumea errespeteteagaitik. Udaberriko lehenego ilargibetetik harako lehenengo domekea beti izaten da Pazko Eguna; zazpi egun lehenago, Erramu Eguna eta berrogei egun lehenago Hauts eguna, hau da, garizumearen hasikerea eta jakina, bezperan "karnabaletako martitzena". Aikor ba aratuste edo inauteriok.
Gaur egun ia mundu osoan ospatzen dira inauteriak, batez be mundu erromanikoan eta Ameriketako herrietan.
*laburtua
Hiru izenak erabilten dira egun ospetsuok adierazoteko eta egia esan, hartzen doguna hartzen dogula, eretxi desbardinen munduan sartuko gara pentsakera gehiagori be ateak zabalik itxita. Euskal Herri luze zabaleko euskalkien arabera, "INAUTERI" berbea, era askotara esaten da: iñauteri, ihauteri, iñoteri etab.
Hitzaren jatorria ez dago argi, baina zehazten joanez gero, " INAU / IÑAU + TE + ERI / IRI daukagu. Atzizkiak ulergarriak dira baina hasikerako lexemea ez dago bape argi. Batzuek "iñakin (burla), iñoso (burlón) edo iñul (imbecil)" berbakaz lotzen dabe. J.A.Urbeltzek, barriz, "iñauste" berbeagaz. Batetik datorrela zein bestetik, "INAUTERI" berbea zabal dabil bai ahoz, idatziz zein ekintzaz be.
"ARATUSTE" berbea be modu baten baino gehiagotan esaten da, batez be bizkaierearen eremuan: "aratuzte", "aratoste", "ateste" etab. Emoten dau "(h)aragi uzte" gaz lotuta dagoala. Eleiza Katolikoaren aginduetara joten badogu, garizuman, barikuetan batez be, barau eta bigilia edo haragi ixtea egin behar izaten zan. Urteko beste barikuetan be egin behar izaten zan baina buldea erosi ezkero jan eitekean haragia. Baraua, bizkaierazko "bariku" berbean bertan daukagu: "abari bagako" > bariaku > bariku eguna. Hortik gero, barausi (gosaldu), barauskarriak (baraua hausteko janariak).
"KARNABALAK" berbea gazteleratik hartuta dago eta lehenago latinetik. Hemen be ez gatoz bat. Batzuentzat: "carne vale " da, hau da, "agur haragia". Beste batzuentzat: "carrus navalis", hau da, inauteri jaiak ospatzeko gurpil ganean ipinten eben barkua, barru bete jentegaz euren jantzi berezi, janari, edari eta abarregaz paseatzeko herrian zehar. Beste batzuentzat: "carnes tolendas", hau da, bigilia egin edo haragia baztertu.
Ikusten danez, "INAUTERIAK" izenagaz adierazoten doguna etimologiatik argitu geinkena baino harago joan jaku ta gaur egun medio sofistikatueri esker ikusi egiten doguz batean besteango ospakizunak. Dana dala, egin daigun historia apur bat, haragoko eta honagoko bitargi batzuk eskainiz.
Lehenago be esan dogun moduan, inauterietako jai giroa naturearen berpizteagaz batera dator eta hori konstante bat izan da munduko herrien artean. Hasikeran kutsu erlijiosoa edo espirituala eben eta horregaitik inauterietan era desbardinetako maskarak, mozorroak edo disfrazak egiten ziran, hilen espiritua antropomorfizatu eta espiritu txarrak urrunarazoz santuraren berbizte ona egiteko.
Urtearen antolaketean, udaberriko naturearen berbizteak garrantzi handia euki dau beti gure kulturetan. Baina natura-berbizte horren ospakizuna aurreratu egin dogu gure egutegian, Eleiza Katolikoaren antolaketako garizumea errespeteteagaitik. Udaberriko lehenego ilargibetetik harako lehenengo domekea beti izaten da Pazko Eguna; zazpi egun lehenago, Erramu Eguna eta berrogei egun lehenago Hauts eguna, hau da, garizumearen hasikerea eta jakina, bezperan "karnabaletako martitzena". Aikor ba aratuste edo inauteriok.
Gaur egun ia mundu osoan ospatzen dira inauteriak, batez be mundu erromanikoan eta Ameriketako herrietan.
*laburtua
JUAN MANUEL ETXEBARRIA AYESTA /
Hiru izenak erabilten dira egun ospetsuok adierazoteko eta egia esan, hartzen doguna hartzen dogula, eretxi desbardinen munduan sartuko gara pentsakera gehiagori be ateak zabalik itxita. Euskal Herri luze zabaleko euskalkien arabera, "INAUTERI" berbea, era askotara esaten da: iñauteri, ihauteri, iñoteri etab.
Hitzaren jatorria ez dago argi, baina zehazten joanez gero, " INAU / IÑAU + TE + ERI / IRI daukagu. Atzizkiak ulergarriak dira baina hasikerako lexemea ez dago bape argi. Batzuek "iñakin (burla), iñoso (burlón) edo iñul (imbecil)" berbakaz lotzen dabe. J.A.Urbeltzek, barriz, "iñauste" berbeagaz. Batetik datorrela zein bestetik, "INAUTERI" berbea zabal dabil bai ahoz, idatziz zein ekintzaz be.
"ARATUSTE" berbea be modu baten baino gehiagotan esaten da, batez be bizkaierearen eremuan: "aratuzte", "aratoste", "ateste" etab. Emoten dau "(h)aragi uzte" gaz lotuta dagoala. Eleiza Katolikoaren aginduetara joten badogu, garizuman, barikuetan batez be, barau eta bigilia edo haragi ixtea egin behar izaten zan. Urteko beste barikuetan be egin behar izaten zan baina buldea erosi ezkero jan eitekean haragia. Baraua, bizkaierazko "bariku" berbean bertan daukagu: "abari bagako" > bariaku > bariku eguna. Hortik gero, barausi (gosaldu), barauskarriak (baraua hausteko janariak).
"KARNABALAK" berbea gazteleratik hartuta dago eta lehenago latinetik. Hemen be ez gatoz bat. Batzuentzat: "carne vale " da, hau da, "agur haragia". Beste batzuentzat: "carrus navalis", hau da, inauteri jaiak ospatzeko gurpil ganean ipinten eben barkua, barru bete jentegaz euren jantzi berezi, janari, edari eta abarregaz paseatzeko herrian zehar. Beste batzuentzat: "carnes tolendas", hau da, bigilia egin edo haragia baztertu.
Ikusten danez, "INAUTERIAK" izenagaz adierazoten doguna etimologiatik argitu geinkena baino harago joan jaku ta gaur egun medio sofistikatueri esker ikusi egiten doguz batean besteango ospakizunak. Dana dala, egin daigun historia apur bat, haragoko eta honagoko bitargi batzuk eskainiz.
Lehenago be esan dogun moduan, inauterietako jai giroa naturearen berpizteagaz batera dator eta hori konstante bat izan da munduko herrien artean. Hasikeran kutsu erlijiosoa edo espirituala eben eta horregaitik inauterietan era desbardinetako maskarak, mozorroak edo disfrazak egiten ziran, hilen espiritua antropomorfizatu eta espiritu txarrak urrunarazoz santuraren berbizte ona egiteko.
Urtearen antolaketean, udaberriko naturearen berbizteak garrantzi handia euki dau beti gure kulturetan. Baina natura-berbizte horren ospakizuna aurreratu egin dogu gure egutegian, Eleiza Katolikoaren antolaketako garizumea errespeteteagaitik. Udaberriko lehenego ilargibetetik harako lehenengo domekea beti izaten da Pazko Eguna; zazpi egun lehenago, Erramu Eguna eta berrogei egun lehenago Hauts eguna, hau da, garizumearen hasikerea eta jakina, bezperan "karnabaletako martitzena". Aikor ba aratuste edo inauteriok.
Gaur egun ia mundu osoan ospatzen dira inauteriak, batez be mundu erromanikoan eta Ameriketako herrietan.
*laburtua
Hiru izenak erabilten dira egun ospetsuok adierazoteko eta egia esan, hartzen doguna hartzen dogula, eretxi desbardinen munduan sartuko gara pentsakera gehiagori be ateak zabalik itxita. Euskal Herri luze zabaleko euskalkien arabera, "INAUTERI" berbea, era askotara esaten da: iñauteri, ihauteri, iñoteri etab.
Hitzaren jatorria ez dago argi, baina zehazten joanez gero, " INAU / IÑAU + TE + ERI / IRI daukagu. Atzizkiak ulergarriak dira baina hasikerako lexemea ez dago bape argi. Batzuek "iñakin (burla), iñoso (burlón) edo iñul (imbecil)" berbakaz lotzen dabe. J.A.Urbeltzek, barriz, "iñauste" berbeagaz. Batetik datorrela zein bestetik, "INAUTERI" berbea zabal dabil bai ahoz, idatziz zein ekintzaz be.
"ARATUSTE" berbea be modu baten baino gehiagotan esaten da, batez be bizkaierearen eremuan: "aratuzte", "aratoste", "ateste" etab. Emoten dau "(h)aragi uzte" gaz lotuta dagoala. Eleiza Katolikoaren aginduetara joten badogu, garizuman, barikuetan batez be, barau eta bigilia edo haragi ixtea egin behar izaten zan. Urteko beste barikuetan be egin behar izaten zan baina buldea erosi ezkero jan eitekean haragia. Baraua, bizkaierazko "bariku" berbean bertan daukagu: "abari bagako" > bariaku > bariku eguna. Hortik gero, barausi (gosaldu), barauskarriak (baraua hausteko janariak).
"KARNABALAK" berbea gazteleratik hartuta dago eta lehenago latinetik. Hemen be ez gatoz bat. Batzuentzat: "carne vale " da, hau da, "agur haragia". Beste batzuentzat: "carrus navalis", hau da, inauteri jaiak ospatzeko gurpil ganean ipinten eben barkua, barru bete jentegaz euren jantzi berezi, janari, edari eta abarregaz paseatzeko herrian zehar. Beste batzuentzat: "carnes tolendas", hau da, bigilia egin edo haragia baztertu.
Ikusten danez, "INAUTERIAK" izenagaz adierazoten doguna etimologiatik argitu geinkena baino harago joan jaku ta gaur egun medio sofistikatueri esker ikusi egiten doguz batean besteango ospakizunak. Dana dala, egin daigun historia apur bat, haragoko eta honagoko bitargi batzuk eskainiz.
Lehenago be esan dogun moduan, inauterietako jai giroa naturearen berpizteagaz batera dator eta hori konstante bat izan da munduko herrien artean. Hasikeran kutsu erlijiosoa edo espirituala eben eta horregaitik inauterietan era desbardinetako maskarak, mozorroak edo disfrazak egiten ziran, hilen espiritua antropomorfizatu eta espiritu txarrak urrunarazoz santuraren berbizte ona egiteko.
Urtearen antolaketean, udaberriko naturearen berbizteak garrantzi handia euki dau beti gure kulturetan. Baina natura-berbizte horren ospakizuna aurreratu egin dogu gure egutegian, Eleiza Katolikoaren antolaketako garizumea errespeteteagaitik. Udaberriko lehenego ilargibetetik harako lehenengo domekea beti izaten da Pazko Eguna; zazpi egun lehenago, Erramu Eguna eta berrogei egun lehenago Hauts eguna, hau da, garizumearen hasikerea eta jakina, bezperan "karnabaletako martitzena". Aikor ba aratuste edo inauteriok.
Gaur egun ia mundu osoan ospatzen dira inauteriak, batez be mundu erromanikoan eta Ameriketako herrietan.
*laburtua
No hay comentarios:
Publicar un comentario